Όπως είναι γνωστό, μιάμιση ώρα ΒΔ του Μεσολογγιού, σε χθαμαλό λόφο, εκτείνονται τα ερείπια της αρχαίας Πλευρώνας. Ο λόφος φέρει σήμερα το όνομα «Γυφτόκαστρο» (κάστρο «του Γυφτάκη»).
Απέναντι, στα μέρη της Κατοχής, υψώνεται ο λόφος των αρχαίων Οινιαδών – ήδη από τη βυζαντινή εποχή οι περίοικοι τον ονόμαζαν «Τρικαρδόκαστρο» ή «Κάστρο Τρίκαρδου». Γιος του βασιλιά Τρίκαρδου ήταν ο Ανήλιαγος.
«Γυφτάκης – κυρά Ρήνη – Ανήλιαγος», τι θαυμάσια σύμπτωση για να πλασθεί η ωραιότερη και πονετικότερη παράδοση του τόπου μας. Και λέει η παράδοση:
«Το Τρικαρδόκαστρο το ‘χε τον παλιό καιρό ένα βασιλόπουλο πεντάμορφο. Το έλεγαν Ανήλιαγο, γιατί δεν έπρεπε να το ιδεί ο ήλιος· άμα το ‘βλεπε, θα πέθαινε. Είχε, λοιπόν, ένα υπόγειο παλάτι και εκεί έμενε. Αυτό αγαπούσε την κυρά Ρήνη, που ‘χε το κάστρο της, της Κυρά Ρήνης το κάστρο, κι όταν ερχόταν η νύχτα, περνούσε τον ποταμό και πήγαινε και την αντάμωνε. Εκείνη, που έβλεπε πως δεν έμενε όλη νύχτα μαζί της, γιατί πολύ πριχού να ξημερώσει σηκωνόταν κι έφευγε, αποφάσισε να τον γελάσει και να τον κρατήσει περισσότερο. Εδιάταξε, λοιπόν, κι έσφαξαν όλα τα κοκόρια. Ο Ανήλιαγος έτσι δεν κατάλαβε την ώρα που πέρασε. Αλλ’ όταν έφυγε, μόλις έφτασε στον ποταμό να περάσει, εφάνη ο ήλιος – κι αυτός πέθανε». Κι έτσι πήρε την Κυρά Ρήνη ο
Γυφτάκης. Η πονετική ιστορία του βασιλιά Ανήλιαγου δεν άφησε αδιάφορη και την επώνυμη λογοτεχνία μας. Έτσι, ο Γεώργιος Δροσίνης στη συλ- λογή του «Ειδύλλια» – που εκδόθηκε στα 1884
– δημοσιεύει και το ομώνυμο ποίημα. Να μια επιλογή:
Στου βασιλιά του Τρίκαρδου
το μοναχό παιδί
οι μοίρες που το μοίρωσαν
κατάρα είχαν κάνει,
πως άμα ο ήλιος το ιδεί,
ευθύς θε να πεθάνει.
Κι ο βασιλιάς Ανήλιαγος
τις μέρες του περνά
μέσ’ στα βαθιά παλάτια του
και μοναχά το βράδυ
βουνά και κάμπους
τριγυρνά στης νύχτας το σκοτάδι.
Κι η κυρά Ρήνη η όμορφη
τον είδε μια βραδιά
στο κάστρο εμπρός να κυνηγά
μ’ ολόφωτο φεγγάρι
κι ένιωσε αγάπη στην καρδιά
για τ’ άξιο παλληκάρι.
Μα στη χαρά του δεν ξεχνά
της μοίρας το γραφτό
και πριν να φέξει στο βουνό
και πριν να φέξει τ’ άστρο,
αφήνει ταίρι ζηλευτό
και φεύγει από το κάστρο
Και καταλήγει:
Ο βασιλιάς Ανήλιαγος γελιέται την αυγή.
Και πριν να ‘ρθεί στον Τρίκαρδο,
κοντά στην Παλιο-Μάνη, κατάρα!
Ο ήλιος έχει βγει
κι ο νιος έχει πεθάνει!
ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 